Always stick to your plan

?of hoe in een onbewaakt moment de factor mens het wint van de ratio.

21 oktober 2008,

PROLOOG

In het kader van onze toerskitrip in Chili keren we terug van een geslaagd verblijf in de vallei van Baňos Colina: vijf toppen beklommen en enkele “Erstabfahrten” achter de rug… yeah! De Refugio Aléman – ons materiaaldepot in het dal – is volledig ingepalmd door drie steenrijke heliskiërs uit Praag: de Noor Niels, de Amerikaan Marc(uito) en de Tsjech Radèk. Ons verhaal en plan vinden ze zo “amazing” dat we zonder problemen worden toegelaten in de door hen afgehuurde Refugio.

’s Avonds en tijdens de daaropvolgende rustdag verlopen de gesprekken en de contacten wat minder oppervlakkig. Hier in de hut is ogenschijnlijk weinig verschil tussen de drie “millionaires” en de twee Kempense “ski-mountaineers”. We laten ons de aangeboden Grand Cru wijnen zeer smaken. Jan de skiguide – een nazaat van één van de rijkste Chileense families – filmt dagelijks de afdalingen van zijn discipelen: schitterende powderruns… maar wellicht peperdure meters!

In “the mountains” hebben we van hen totaal geen last. De hut vormt voor het viertal slechts een ideale uitvalsbasis. Met de heli vliegen ze tientallen kilometers uit om dan 8 à 10 runs van ca. 1.500 tot 2.500 hoogtemeter te verorberen. En dit zes dagen lang… reken maar effe uit.
We beschrijven Jan, Niels, Marc en Radèk onze plannen en intenties van de volgende dag(en). Het ontbreekt ons niet aan de “guts” hen te vragen over “onze” vallei(en) te vliegen en zo filmshots te maken vanuit de helikopter. “No problem…it would be a real pleasure…!”

CAYON DE MAIPO

Vrijdagochtend… de maestro – de klusjesman van de hut – brengt ons met de 4 x 4 tot aan de eerste “landslide”. We hijsen de 35 kg zware rugzakken op de schouders. De start van een moeizame tocht. We hopen op 3.000 m onze tent op te zetten… maar de weg is lang. Na 7 uur stappen en zwoegen installeren we een basiskamp aan de voet van de Cerro Union. Hier hebben we een duidelijk zicht op de NO-flank. Nog voor de zon achter de col verdwijnt, bestudeer ik twee lijnen die in aanmerking komen voor een nieuwe première. De nacht op 3.070 m belooft bitterkoud te worden.

CERRO UNION

Zaterdag 8.00u… we zijn op pad… de tocht is niet al te lang. Met de beloofde zonneschijn genieten we in de late voormiddag wellicht van een “superfirn” afdaling. En misschien daarna nog een stukje omhoog… wie weet?
10.30u… we staan op de top. Nog maar net “ontveld” horen we de rotoren van een helikopter. Yes… ze hebben woord gehouden. Jan filmt de vallei, het basiskamp en ons op de top… gaaf!

Wat nu? De piloot tracht te landen op de top! Gewoon even dag zeggen? Met lijf en leden gooien we ons op rugzak, ski’s, vellen… de enorme luchtverplaatsing dreigt alles van de top te blazen. Sneeuw dringt langs m’n ongesloten softshell binnen… brrrr.
Verdorie… ze hebben ook hun ski’s bij! Opgejaagd…zo voel ik mij nu. Ik ben nog niet klaar om af te dalen. Bovendien heeft de sneeuw nog zeker ½ uur nodig "zum auffirnen" . Damned… ze skiën ONZE flank van ONZE berg af. Sh… ik heb niet de hele dag met 35 kg gezeuld, een ijskoude nacht doorstaan, een ochtendklim achter de rug… om dan samen af te dalen met een stelletje creditcard-toeristen !

Vlug neem ik een kijkje over “the ridge” op zoek naar een alternatief (We bevinden ons immers op het zuidelijk halfrond !). Wow… een mooie ZO-helling… powder! Een kleine 300 hoogtemeter daal ik in één ruk naar beneden. “Hey frisse, als je niet af en toe wacht kan ik geen deftige filmbeelden maken”, gromt Wim even later. “Euh…sorry maat… maar ’t was zo leuk.” Ik traverseer een beetje naar links. Hier is een mogelijkheid om uit te wijken naar het oorspronkelijke doel. Rechts bemerk ik echter een steil couloirtje tussen twee rotspartijen; niet al te lang en het eindigt in “open terrein”. Voorzichtig zoek ik naar het ideale traject. In het smalle couloir sta ik vrijwel stil na elke “jump-turn”. Wim maan ik aan tot volledige controle. “Misschien kan je beter naar beneden ‘rutschen’! Yes… we’ve managed it. “Wim, blijf effe staan…ik kijk hoe we best verder afdalen.” Na weer een kleine traverse zie ik een uitweg. Nog één moeilijke passage… daarna is het nog wel steil maar zonder verdere obstakels.

CRASH

Voor een toerskiër/freerider bestaan er - naast het lawinegevaar - 3 nachtmerries: (a) men maakt een technische fout en valt, (b) de binding lost of (c) onder sneeuw verborgen stenen of rotsen. Een combinatie van beide laatsten zal mij te beurt vallen.
Een tweetal meter boven de laatste barrière maak ik een voorzichtige bocht naar links. Het bovenste deel van de rotsplaat is echter ondergesneeuwd. Ik verlies het evenwicht en glijd weg… kom weer recht…probeer met de ski’s op de rotsen tot stilstand te komen. Onder de enorme druk word ik uit de binding gekatapulteerd. Ik tuimel… de eerste en zwaarste klap wordt opgevangen door mijn bovenbenen. Vervolgens kwak ik onzacht met mijn helm tegen de rots… schuif verder in de sneeuw…en kom 20 meter verder tot stilstand. Van het raken van de steen tot stilstand… nauwelijks drie seconden.

Oef… ik kan me bewegen… zet me op de knieën… doe Wim teken dat alles (sic) OK is. “Wees voorzichtig en draai hoog genoeg!” Onderaan de rotspartij liggen mijn ski’s. Te voet recupereert Wim het materiaal. Ik proef en bemerk bloed… en voel een scheurtje in de lip. Met moeite neem ik m’n kompas om in het spiegeltje de aangerichte schade te monsteren. De lip is enkel aan de binnenkant geraakt. Aan de kin zijn wat oppervlakkige schaafwonden… aan de neus een grotere vleeswonde. De linkerkant van de helm is lichtjes ingedeukt. “This could have been worse…”, besef ik.
Wim dient de eerste zorgen toe. Zelf wil ik eerst uit deze kloteflank…hoewel de bergflank natuurlijk weinig schuld treft… 150 m lager is het terrein vlakker. Mijn bovenbenen berokkenen me veel pijn… ik durf mijn ski’s niet aan te doen. Met stijgijzers en piolet stap ik voorzichtig naar beneden. Waar het vlakker is laat ik mij op de kont glijden. Wim verzorgt de wonde verder met de flair van een professional.

IS ER EEN DOKTER IN DE ZAAL?

Wat nu gezongen? Ik besef dat een doktersbezoek onafwendbaar is. Hoe diep is de vleeswonde? Misschien is “hechten” aan te raden? Wat met de lip? En de benen? Bestaat er gevaar voor inwendige bloedingen?

We beschikken over het telefoonnummer van Eduardo… de helipiloot: “In case of emergency.” Emergency… tja… ik kan alles nog bewegen. Bovendien voel ik me te trots om me te laten oppikken. En wat anders met de “zelfredzaamheid” in de bergen? Trouwens ik ben niet zo’n fan van Chamonix-toestanden waar men zich – “pour ainsi dire” – voor een prikkelhoestje of een vuile onderbroek van de berg kan laten plukken (Een boutade natuurlijk, ik weet ook wel dat er verantwoorde interventies zijn.). En wat moet Wim hierboven met 70 kg materiaal? En wilden wij met onze exploratie niet een beetje het “pioniersgevoel” krijgen? Een evacuatie met helikopter past niet echt in dat plaatje, wel?

We staan een 200 hoogtemeter onder onze tent. Met de nodige moeite en pijn stap ik Wim achterna. Aan de tent eten en drinken we snel wat, breken het kamp af en proppen alles in de rugzak. Wim stelt voor om de tent te dragen. Voor een keertje wint het verstand het van het ego… meer nog… ik aanvaard het voorstel met dank. Vol bepakt skiën (of beter schuiven) we dalwaarts. De druk op de bovenbenen is enorm maar doenbaar. Relatief vlot komen we vooruit. Ik vind zelfs de kracht om aanzienlijke stukken “spoortrekken” voor mijn rekening te nemen. De adrenaline zeker?

In het dorpje “Baňos Morales” is het vrij druk. Tientallen uit Santiago verblijven tijdens de zonnige weekends in de vervallen huisjes en hutjes in de bergvallei. Een zware rugzak, een paar ski’s, een bebloed en lichtjes gezwollen aangezicht… dit maakt blijkbaar indruk op de “locals”. Een “bombero” biedt ons vriendelijk een lift aan met zijn aftandse Jeep. Hij voert ons tot aan de Refugio Aléman. Hier hoop ik me eerst te verfrissen en dan zo snel mogelijk naar Santiago… een trip van 2 à 3 uren… met auto of bus.

Maar dan… geloof het of niet… een geluk bij een ongeluk… in de Refugio is een “facial surgent” uit de hoofdstad aanwezig. Als één van de weinige Chileense freeriders heeft hij net een dagtochtje achter de rug. De jonge, vriendelijke arts onderzoekt mijn hele hoofd: ogen, neus, mond, keel, tanden, kaak, oren, lippen… “Nothing broken, no bones or muscles hit… only skin”, luidt het verdict. De vleeswonden kunnen helen met enkel steristrips. De wonde in de mond is vervelend maar zal vanzelf genezen. Alles grondig reinigen en ontsmetten. Op verfijnde wijze wordt de neus “gesteristript”. De arts feliciteert Wim voor de op de berg verrichte E.H.B.O. De benen vormen volgens hem “no problem”. "If you got off the mountain all by yourself, that must be OK.” Daar er geen breuk is, dien ik ook niet te vrezen voor interne bloedingen. “Drink a beer or wine, take a bit of rest and you may decide when you’re ready to go back in the mountains.”

Zesendertig uren later zeulen we weer 35 kg de berg op. In de Quebrada Morales en de Estero de la Engorda volgen er nog 5 beklimmingen waarvan een tweetal premières. En hierbij zijn er weer rotspartijen en steile afdalingen van de partij… ik móet de schrik overwinnen. Maar ditmaal is alles weer zoals vanouds grondig gepland.

EPILOOG

In heel mijn “carrière” als alpinist en stageleider voer ik planning, veiligheid, risico-analyse,… hoog in het vaandel. Tot op de dag van het ongeval ben ik NOOIT een flank afgedaald die ik ofwel (a) niet van “onderuit” heb bestudeerd of ingeschat ofwel (b) niet op een duidelijke stafkaart (1/25.000) en in een topo heb geanalyseerd. Tijdens mijn theoretische lessen en winterstages leg ik hierop steeds de nodige nadruk.
Toch “overkomt” mij net dát wat ik tracht te vermijden. Que pasa?

Reeds vroeger maar vooral sinds mijn opleidingen bij de D.A.V. (Deutscher Alpenverein) ben ik enorm geboeid door de factor “mens” binnen het pakket van tochtplanning, risicomanagement en ongevallenanalyse. Onder de indruk ben ik zo o.a. van een artikel van M. Engler/(J. Mersch) over "Persönliche Einstellung und Erfahrung".
Hierin stelt hij o.a.: "Die eigene Einstellung gilt als der Motor des eigenen Verhaltens. In zahlreichen Versuchen wurde belegt, dass weniger das angelernte, theoretisch Wissen unser Verhalten bestimmt, auch wenn dies oft irrational und unvernünftig ist. Gleichzeitig neigt der Mensch aber dazu, sein eigenes Tun als richtig, vernünftig und durchdacht darzustellen obwohl bei genauerem Hinsehen die eigene Motivation und die Einstellung zu gewissen Dingen die eigentliche Triebfeder sind."
Vrij vertaald: de mens, in casu de alpinist, denkt - heeft althans de illusie - zijn beslissingen rationeel, helder en doordacht te nemen. In werkelijkheid bepalen de persoonlijke motivatie en instelling (minder rationeel en doordacht) vaak zijn doen en laten.

Verder poneert hij nog enkele provocerende stellingen. Zo bijvoorbeeld: "Er war ein sehr erfahrener Bergsteiger. In wirklichkeit kann es sein, dass die betreffende Person nur lange Glück gehabt hat und nun die logische Folge dieses Tuns eingetreten ist."
Vrij vertaald: Hij/zij was een bekwaam alpinist… is dat wel zo… of stond het in de sterren geschreven dat zijn/haar doen en laten vroeg of laat tot iets tragisch zou leiden.

Ervaring is voor Engler dan ook niet zozeer een optelsom van een reeks geëngageerde beklimmingen en gebeurtenissen. Ervaring ontstaat enkel door zin voor zelfkritiek en door objectieve terugblik annex gevolgtrekking. Als we uit een tocht, beklimming, voorval, (bijna) ongeval,… foutieve besluiten trekken wat brengt ons dit dan bij aan "ervaring"?

Even reflecteren "on my case". Heb ik geluk gehad? Jazeker… de verwondingen konden ernstiger zijn. Heb ik pech gehad? Yep… verborgen stenen zijn een ware "Alptraum" (nachtmerrie) voor een toerskiër. Maar ik durf wel te stellen dat ik de "pech" of laten we het "restrisico" noemen een handje heb toegestoken. De tocht én de afdaling waren goed voorbereid, het alternatief veel minder. Deze afdaling was doenbaar, we hadden een lijn gevonden,… Ze was echter niet weloverwogen ; van onderuit bekeken had ik wellicht gepast voor deze variante.

Onder druk van diverse factoren heeft de RATIO bij mij plaats geruimd voor menselijk FALEN. Hieronder vallen zowel externe (…heliskiërs,…) als interne factoren (…druk die ik mezelf opleg, gedrevenheid, Ehrgeiz , zin voor avontuur, prestatiedrang, de invulling die ík geef aan het begrip zelfstandige beklimming of afdaling, de meerwaarde die éénzame tochten voor mij hebben,… ). Menselijk falen… tja… minder eufemistisch uitgedrukt… kan ik ook spreken van pure DOMHEID.

Wellicht kunnen anderen - als ze een beetje in hun ziel (durven) kijken - gelijkaardige situaties voor de geest halen in diverse domeinen van de bergsport. Van de eerste schrik bekomen maken we er achteraf gewoon een stoer en spannend verhaal van. Of neen… we zwijgen in alle talen. Wie loopt er immers graag te koop met zijn/haar stupiditeit(en)? Dat is "not done" in het bergsportwereldje.

Na een weekje van bezinning heb ik ervoor gekozen om het gebeuren op papier te zetten. Een vorm van zelftherapie… wie zal het zeggen ? Hoewel het een subjectieve beleving is, heb ik getracht een objectief en eerlijk beeld te schetsen. Misschien, heel misschien hebben enkelen onder u hier iets aan? En hopelijk kan dit artikel een steen(tje) - al was het maar een kiezeltje of een zandkorrel - bijdragen tot een nog veiligere beleving van onze bergsport.

Heel zeker bestaat er een restrisico in onze sport. Nog meer dan vroeger ben ik er echter van overtuigd dat het merendeel van de ongevallen - al dan niet met tragische afloop - te vermijden zijn. En dat deze ongevallen een voedingsbodem hebben ver weg van de objectieve gevaren in de bergen. Jammer dat ik zo nodig empirisch onderzoek diende te verrichten om volledig overtuigd te zijn ;-).

Saludos,
Peter
(genuanceerde ;-) reacties zijn welkom: [email protected])
(Toerski-exploration Chili 2008: www.toerski.be)

(0)

Drukken