Jan Vanhees, professionele berggids

Liefde en passie op de afspraak met de bergen

12 april 2011,

Berichten uit de bergen herinneren er ons regelmatig aan en alle bergsportfanaten zullen het ermee eens zijn. Bergen kun je als mens niet domineren. Een degelijke kennis van het alpine milieu, het beheersen van alpine technieken en een degelijke hoeveelheid respect zijn belangrijke karakteristieken om deze verticale wereld te benaderen. Een eerste zelfstandige klim spruit voort uit een degelijke opleiding. Je gaat dit bergmilieu beter niet onbesuisd te lijf. Omzichtigheid en nederigheid zijn de sleutel om de onmetelijke schoonheid die je er vindt, op een veilige manier te kunnen beleven. In België kan je meerdere opleidingen vinden die je wegwijs maken in de bergsport. Je hebt enerzijds de federaties en anderzijds opleidingen die aangeboden worden door professionelen.

Onder deze laatste kennen we berggidsenbureau Namaste, dat nu 20 jaar geleden opgericht werd door Jan Vanhees. Als gerespecteerd Himalayist, heeft Jan ondertussen 11 expedities op zijn actief. Drie ervan zijn 8000-ers. Eerste in het rijtje was de Dhaulagiri 1. Die beklom hij op 5 mei 1982.

Sindsdien geeft Jan zijn passie door aan iedereen die zich tot de bergen aangetrokken voelt. Ik herinner mij nog een stage ijswatervalklimmen enkele jaren geleden. Een telefoontje, enkele gedachten die elkaar kruisten en hop, wij weg voor een weekje ijsplezier in de Briançonnais. Op het programma een volledige en degelijke inleiding in de basis van deze uitdagende bergsportdiscipline en voor wie kon, een eerste stap naar zelfstandig ijsklimmen. Gedisciplineerd en beheerst maar altijd met de glimlach, leerde hij ons de bergen in hun juiste waarde inschatten.

Normaal dus dat we hem graag wat vragen toespeelden over de bergsport in het algemeen en haar evolutie in België.

Belclimb : België kent de laatste jaren meer en meer gediplomeerde berggidsen. Onlangs nog werden Stijn Vandendriessche en Jérôme Lambert aspirant berggids. Jij was één van de eerste die de lijst van professionele berggidsen bevolkte. Wat inspireert je in het beroep van berggids?

Jan Vanhees: Eigenlijk kan je alles terugbrengen in één woord : passie. Ik ben van in het begin, intens gepassioneerd geweest door het gebergte, het engagement dat je er neemt, de diepgaande emoties die gepaard gaan met een beklimming, de verregaande vriendschap met de touwgenoot, en vooral ook de bijna grenzeloze vrijheid die de bergen je geven, of beter, die je moet nemen. Niemand legt je in de bergen op voor welke beklimming je zal kiezen, welke beslissingen je moet nemen, welke materiaalkeuze de juiste is of welk risico je moet nemen. Elke beslissing is er een van je touwgenoot en van jezelf. Er is geen andere tussenweg. Je draagt de volledige verantwoordelijkheid van wat je doet. Voor mij is het een luxe om deze vrijheid te moeten beheren “als een goede huisvader”. Meer en meer leven we in een maatschappij die ons elke beslissing uit de hand neemt. Politici denken voor ons en gieten alles in op te volgen regeltjes. Je mag dikwijls je eigen verantwoordelijkheid gewoonweg niet meer nemen. Daarnaast heb ik, door wat ik tot nu toe al gedaan heb, de mogelijkheid om bergsportliefhebbers op een veilige manier te laten genieten van de bergen. Ik kan hen laten meemaken wat zij alleen niet kunnen, hen op plaatsen brengen waar zij anders nooit zouden komen. Ik kan gemotiveerde bergsporters laten meegenieten van mijn kennis en hen zo beter en veiliger hun passie laten beleven. De avontuurlijke omgeving waarin ik mij tijdens het werk bevind geeft mij elke programma opnieuw wat extra vrienden. Zeg zelf, wat is er mooier dan van je passie je beroep kunnen maken?

Namaste is het enige berggidsenbureau met een directe band met ons land. In jullie gidsenteam zien we 7 berggidsen met elk een persoonlijk en eigen profiel. Wat motiveert hen om bergsportliefhebbers en klimfanaten te begeleiden?

Er zijn wellicht enkele redenen die te zoeken zijn bij de motivatie van onze berggidsen. Zij hebben allemaal een grote voorliefde voor de bergen, vertoeven er liefst zolang mogelijk en hebben daar wel wat voor over. Daarnaast delen we graag onze kennis en kunde met anderen. Aangezien we, naast heel wat begeleide klimweken, ook heel wat opleidingen verzorgen, is het voor de meeste een logische werkplaats. Niet elk berggidsenbureau biedt immers opleidingen aan. Voor enkelen was de professionele roep naar de bergen zo groot dat zij een vroegere goed betaalde job opgaven om voltijds van het berggidsenberoep te leven, anderen hadden al een winterse job in de bergen als skimonitor of pisteur, Lars ruilde zijn Antwerpse thuis voor een leven in en met de bergen en bij mij sluit het berggidsenberoep naadloos aan bij mijn halftijdse job als lesgever aan de sportuniversiteit van Leuven waar ik binnen de outdoorsporten toekomstige lesgevers opleidt.

Het ontdekken van nieuwe bergtoppen en beklimmingen lag in het begin aan de basis van de bergsport. Zowat 100 jaar geleden dacht niemand eraan om zonder een berggids de bergen in te trekken. Vandaag vatten heel wat klimmers een beklimming aan zonder voorafgaande opleiding. Wat denk je daarvan?

Voor mij zijn de bergen het land van de vrijheid. Iedereen moet dus wat mij betreft de vrijheid hebben om hierover zelf te beslissen, uiteraard wel zonder hiermee anderen schade te berokkenen. Wanneer je als amateur ruim je tijd neemt om stapje voor stapje jezelf op te leiden en je kunt rekenen op enkele goede vrienden die al de nodige ervaring hebben opgedaan, dan hoeft dit niet noodzakelijk een probleem zijn. We leven echter op dit moment in een maatschappij waar alles steeds sneller gaat, waar je jezelf gemakkelijker aangepord voelt om jezelf te bewijzen, waar moeilijkheidsgraden van beklimmingen belangrijker zijn dan de schoonheid van de klim en waar we alsmaar minder tijd besteden aan één vrijetijdsinvulling, want er zijn nog zoveel andere zaken die we kunnen en willen doen. Dat maakt het geheel niet meer zo sluitend als het vroeger was. Daarnaast zijn er heel wat klimmers die snel een hoge moeilijkheidsgraad beheersen in goed gezekerde rotsmassieven en die deze trend logischerwijze ook willen doorzetten in het gebergte. Dat kan echter niet. De bergen beslaan een breed terrein waarin ervaring heel belangrijk is. Om die op te doen heb je tijd nodig.
Wanneer ik zo’n 35 jaar geleden begon te klimmen was het voor ons normaal dat we al onze vrije tijd spendeerde aan klimmen. Elk weekend zaten we in België wel ergens tegen de rotsen, alle schoolvakanties werden besteed aan rotsklimmen, skiën en alpinisme. Weken aan één stuk klommen we in de Alpen en alle vrije tijd stond in het teken van de bergen. Ik heb nooit een opleiding gevolgd. Dat bestond toen niet echt en we hadden er ook het geld niet voor. Daarnaast stonden professionele berggidsen niet echt te springen om alpinisten op te leiden, wellicht uit vrees zo klanten kwijt te spelen. Ik heb echter wel veel kunnen opsteken van ervaren vrienden en “le Père Fagot” hield altijd een oogje in het zeil in het alpine kamp van de CABBAC in Les Houches. Na mijn opleiding aan het ENSA in Chamonix, waar Franse gidsen opgeleid worden, bleek echter ook wel dat het geluk ons soms gunstig gezind geweest was. Het had ook anders kunnen aflopen. Leren door gissen en missen is in een risocosport immers niet altijd de meest aangewezen weg om te volgen.
Op dit moment staan professionelen echter open om je op korte tijd de technische en theoretische basis van het alpinisme aan te leren. Van deze mogelijkheid geen gebruik maken, lijkt mij, de dag van vandaag, een beetje als onmiddellijk in een formule 1 auto kruipen en zien of het autorijden iets voor u is. We volgen toch ook allemaal een opleiding wanneer we willen gaan parapenten? De tijden zijn veranderd en de huidige visie op engagement nemen en risico’s aanvaarden is drastisch veranderd. We zijn meer dan vroeger op zoek naar zekerheden en veiligheid, we klimmen liever in goed gezekerde, technisch moeilijkere rotsroutes dan in avontuurlijk, zelf af te zekeren rotsterrein.
Dat heel wat klimmers hun eerste stappen zetten tijdens een degelijk begeleide stage bewijst deze logische trend maar als hevige voorvechter van de vrijheid laat ik de deur graag op een kier voor andere meningen en drang naar avontuur. Hopelijk kan dit laatste in alle veiligheid verlopen.

Wanneer we hierop verder denken, wanneer kan een klimmer volgens u het best gebruik maken van de diensten van een berggids ?

Ik denk dat we moeten rekening houden met verschillende groepen die zich op dit moment aangetrokken voelen door de bergen.
Voor de gedreven amateuralpinist, meestal lid van een federatie en op zoek om zo snel mogelijk zelfstandigheid te vergaren, kunnen de eerste stappen onder begeleiding van een berggids heel erg positief zijn. De basis van de alpine voortbewegingtechnieken zijn heel belangrijk om goed aangeleerd te krijgen en het leren nemen van de juiste beslissing op het juiste moment geeft je als beginner een garantie dat je nadien de bergen veiliger kan inschatten. Nadien moet je het zelf doen, maar de eerste stappen lijken mij nuttig om onmiddellijk goed aangeleerd te krijgen. De berggids lijkt mij hier wel op de juiste plaats. We zien dat daarna heel wat klimmers zelfstandig op pad gaan, dat is ook de bedoeling van een opleiding, maar dat er nadien ook heel wat terug komen aankloppen. Vele klimmers die in hun drukke leven de tijd niet vinden om elk jaar opnieuw, rustig op te bouwen, komen niet meer toe aan mooie beklimmingen van een zeker niveau. Wanneer dat begint te knagen komen ze terug bij ons aankloppen om van een kortere vakantie toch een mooie alpine tijd te maken. Wanneer je gezin en werk moet combineren, en dat is nu eenmaal voor de meesten onder ons het geval, liggen lange bergvakanties nu eenmaal niet meer zo voor de hand.

Voor andere gebruikers van de bergen, laat mij ze gemakkelijkheidhalve bergsportliefhebbers noemen, is de begeleiding van een berggids normaal of evident. Zij vertoeven één tot twee weken per jaar in de bergen, zijn dikwijls de rest van het jaar niet bezig met bergsport, zijn eventueel met het gezin op zoek naar een sportieve en pittige “andere” vakantie, maar zijn helemaal niet thuis in bergsport. Zij laten zich begeleiden door een professionele berggids omdat zij tijdens deze vakantie wel wat pittige zaken willen meemaken maar dit ook wel willen doen zonder risico’s te nemen. De berggids is voor hen, ook wettelijk, de enige juiste persoon.
Een laatste groep zijn bedrijven. In het kader van meestal een verbeteren van de interne communicatie, of als incentive voor goed presterende personeelsleden, komen zij bij ons aankloppen. Veiligheid staat bij hen uiteraard erg hoog in het vaandel en die kan de berggids, als hoogst opgeleide bergsportfanaat, hen het beste geven.

Op je website lezen we ‘Voor iedereen een Everest’. Welke achtergrondgedachte gaat schuil achter deze uitspraak?

Bij berggidsenbureau Namaste zijn we ervan overtuigd dat de bergen voor iedereen die zich aangetrokken voelt, wel iets in petto hebben. Te lang zijn de bergen, voor Belgen oa., het terrein geweest van bijna uitsluitend gemotiveerde bergsportfanaten. Het gebergte had de naam moeilijk en gevaarlijk te zijn maar dat beeld is veel te eenzijdig. Bergsport begint waar bergwandelen eindigt. Een eenvoudige gletsjerdoorsteek vraagt geen ver doorgedreven opleiding of conditie om te kunnen meemaken. Met een berggids, die je de deur naar de indrukwekkende wereld van het hooggebergte kan openen, liggen ook deze activiteiten open voor een groot publiek. Meer dan een degelijke conditie en een goede begeleiding zijn niet nodig, om iedereen die wil, de kans te geven om van de bergen te genieten. Niemand hoeft zich uitgesloten te voelen. Wij passen onze programma’s met veelplezier aan om voor iedereen de poort te openen. Mooiste bewijs is dat de laatste jaren heel wat gezinnen met kinderen vanaf 7 jaar, de weg vinden naar ons bureau. Zelfs voor hen valt er heel wat te beleven.

Gedreven door de doelstelling om de bergsport te promoten, bieden de federaties opleidingen aan die begeleid worden door begeleiders die geen berggids zijn. We weten allemaal hoe moeilijk het is om het begeerde, internationaal erkende berggidsendiploma te behalen. Daarnaast staat het UIAGM erkende diploma meestal ook garant als kwaliteitslabel. Zou iedereen die opleidingen geeft dit diploma volgens u moeten bezitten?

De gewone sportclub en sportfederatie draait op vrijwilligerswerk. Daar is niets mis mee. De vrijwilligers zorgen ervoor dat iedereen zijn sport kan beoefenen voor weinig geld. Lidmaatschap van de voetbalclub kost geen fortuinen. De professionele wereld rond de “normale” sporten is daarnaast ook weinig gereglementeerd. Wanneer je een beter opgeleide sporttrainer wil voor de begeleiding van het hoger geplaatste team van je club, dan ben je vrij om een professional in te schakelen of het te houden bij de vrijwilliger. Dikwijls gaat men dan automatisch kiezen voor de beter opgeleide sportprofessional want die heeft normaal wel wat meer in zijn marge.
Bij risicosporten ligt dit mijns inziens wat anders, zij het dat ik mijn visie volledig laat leiden door het aspect veiligheid van de deelnemer en niet door het financiële plaatje dat daaraan vast hangt.
De begeleiding van risicosporten is in de meeste landen gereglementeerd wat betreft de professionele uitoefening van het beroep. Wil je bijvoorbeeld tegen betaling, iemand leren duiken, leren parapenten of leren bergbeklimmen, dan heb je een geschikt diploma nodig. Het zijn eigenlijk beschermde beroepen als ingenieurs of architecten van wie de verantwoordelijkheid van de bouwwerken moet garant kunnen staan voor een veilig gebruik. In de sportsector is dit niet anders. Men gaat er in de Alpenlanden van uit dat voor de veilige begeleiding van klanten in de bergen, alleen het diploma van berggids garant kan staan voor een veilige begeleiding van het cliënteel. Daartegenover staat het verenigingsleven waar dit blijkbaar niet nodig is. Is het leven van een lid van een bergsportfederatie dan zoveel minder waard dan dat van de klant die betaald?
Dat alpinisme zo veelomvattend is weten we allemaal, dat maakt ook de zwaarte uit van de opleiding van berggids. Heel wat federaties in het buitenland, vooral die van de Alpenlanden, begrijpen dat de minder veeleisende opleiding van hun vrijwilligerskader niet toerijkend is en zoeken daarom naar de gulden middenweg. Dikwijls staan de opleidingsweken er onder verantwoordelijkheid van een berggids en wordt die geholpen door een vrijwilliger. Iedereen weet dat je van de Rode Kruishelper niet hetzelfde kan verwachten als van de dokter. Bij risicosport is dit niet anders. Wanneer iedereen de limieten van zijn opleiding kent en die met gezond verstand toepast dan hoeft er geen probleem te zijn. Daarnaast heeft iedereen de vrijheid om te kiezen voor een federatieopleiding begeleid door vrijwilligers, met de hulp van vrienden de bergen in te trekken of om te kiezen voor een opleiding bij een professionele berggids die borg staat voor kwaliteit en veiligheid. Ik zei het al, de bergen zijn voor mij het land van de vrijheid.

Wat denk je van de laatste evoluties binnen het alpinisme ? De sensatievolle, dubbelzinnige rush om als eerste vrouw alle 14 achtduizenders te beklimmen. Het record om als jongste klimmer de “7 summits” te lukken. Zijn we niet ver afgedwaald van de basisideeën die in vroegere tijden de bergsport inspireerden?

De zoektocht naar records is iets van alle tijden en de opkomst van de alternatieve records binnen de alpine wereld wellicht een afspiegeling van onze huidige maatschappij die telkens op zoek is naar iets nieuws. Voor mij hoeft het niet onmiddellijk en binnen de bergsportwereld zullen al velen de wenkbrauwen gefronst hebben bij deze nieuw geplaatste limieten die niet echt meer iets te maken hebben met de sport op zich. De insider die begrijpt waarover het gaat, neemt deze records wellicht niet serieus. De leek zal weer kunnen opkijken naar de nieuwe helden en heeft weer iets om over te praten. Verder moeten we het volgens mij niet echt zoeken. Wanneer je deze “prestaties” vergelijkt met wat onze eigen topklimmers (Nicolas Favresse, Sean Villanueva, …) aan wereld topprestaties neerzetten, dan dit onmiddellijk duidelijk. Hier gaat het dan om echte, nieuwe en vernieuwende prestaties uit de klimsport. Eer wie ere toekomt.

Je beklom je eerste 8000-er in 1982 en berggidsenbureau Namaste bestaat ondertussen 20 jaar. Welk geheim steekt achter deze lange bergsportcarrière?

Liefde en passie voor de bergen wordt blijkbaar voortgebracht door een hardnekkige microbe die moeilijk te bestrijden valt. Ik kan mij echter inbeelden dat heel wat klimmers door diverse omstandigheden heel wat meer water in de wijn hebben moeten doen dan dit bij mij het geval geweest is. Wanneer je een leven wil leiden voor en door de bergsport dan moeten een aantal factoren meezitten. De belangrijkste is dat mijn echtgenote, Lut Vivijs een even grote voorliefde voor de bergen koestert en we elkaar daarin uiteraard versterken. Ook voor Lut is een leven zonder bergen of bergsport geen optie. Niet zonder reden staat zij als directeur sportkadervorming aan het hoofd van de bergsportopleidingen voor vrijwilligers in Vlaanderen.
Daarnaast heeft de roep naar vrijheid, de zoektocht naar ontdekking en avontuur en de drang naar intens leven al heel ons leven de bovenhand genomen. Het ziet ernaar uit dat dit nog even zal doorgaan. We blijven continenten afschuimen op zoek naar onbekende oorden, naar onbekende culturen maar ook nog steeds naar onbekende klimgebieden. Zolang bergen ons blijven bekoren is er geen reden tot afscheid van deze meeslepende sport.

Hube

De site van berggidsenbureau Namaste

(0)

Drukken